Psikolojik testler, kişinin duygu ve davranışlarının standardize edilmiş ve geçerliliği bulunan ölçekler ile değerlendirme yönteminin ilk aşamasıdır. Her psikolojik rahatsızlığa özgü olarak geliştirilmiş testler, kişiden kişiye değişen tüm farklılıkları göz ardı etmeden ölçmektedir. Psikolojik testler hazırlanırken uzun ve karmaşık süreçlerden geçerler. Bunun sebebi ise testin kullanılacağı topluma testi adapte etmektir. Yaşanan dönemin toplum normlarına uygun olarak geliştirilmesinin en büyük sebebi de genellenebilir sonuçların elde edilebilmesinin gerekliliğidir.
Psikolojik testler, psikoloğun değerlendirme sürecin yapılandırır. Psikolojik testlerin en yaygın iki tipi kişilik testleri ve zeka testleridir. Kişilik testleri, öz bildirime dayalı envanterler ve yansıtmalı kişilik testleri olarak sınıflandırılmaktadır. Kişiden alışkanlık haline gelmiş bazı eğilimlere işaret eden ifadelerin kendisine uyup uymadığını belirteceği anketler doldurulması istenir. Testlerin geliştirilme aşamasında, belirli psikolojiye sahip insanların hangi cevabı vereceğini analiz etmek amacıyla birçok insana tipik olarak uygulanmış envanterler bulunmaktadır. Kişilik envanterleri sayesinde istatistiksel normlar belirlenir ve bu sürece standardizasyon denir. Standardize edilmiş testler sayesinde, kişinin testte cevap verdiği sorular ile istatistiksel normlar karşılaştırılabilir.
Normlar bir toplumun değer yargılarını barındıran ve nasıl davranılması gerektiğini kesin olmamakla birlikte belirleyen kurallar bütünüdür. Psikolojik testler de hazırlanırken belirli bir topluluğa göre hazırlanmaktadır. Testleri toplumun norm ve değer yargılarını dikkate alarak hazırlamak standardizasyon süreçlerinden birisidir. Ancak psikolojik test geliştirmek oldukça uzun bir süreçtir dolayısı ile farklı ülkelerde veya toplumlarda kullanılan testlerin kullanılması normaldir. Çünkü bu tarz testler güvenirliği oldukça yüksek testlerdir.
Örneğin kaygı sorunu ile karşılaşan bir kişi uzmana danışabilir. Uzman, ilk veya ikinci seansta basit bir ölçek olan Beck anksiyete ölçeğini kullanabilir. Bu ölçek kesin olmamakla birlikte danışanın kaygı seviyesi hakkında uzmana bilgi vermektedir. Bahsedilen Beck anksiyete ölçeğinin kesin sonuçlar vermeme nedenlerinin başında, testin Türk toplumuna ve normlarına uygun olarak geliştirilmemesi ve eski bir test olması gelmektedir.
Psikolojik Testler Nelerdir?
Psikolojik testler, yalnızca hastalıkların saptanmasında kullanılmıyor. Bunun haricinde psikolojinin diğer birçok alanında da ölçekler geliştirilmiştir. Örneğin endüstri psikolojisi içerisinde; yoğun dikkat testi, iş tatmini testi, iletişim testi gibi firmalara çalışanlarını işe alırken endüstriyel gelişim imkanı sunmaktadır. Öte yandan özel eğitim kurumları özel çocuklar için zeka testleri yapılmasını isteyebilir.
Klinik psikolojide sıklıkla kullanılan; okul çağında bulunan çocuklar ve ergenler için gelişim testleri, birçok durum için kullanılan dikkat, algı ve bellek testleri, kişilikle ilgili patolojilerde kullanılan kişilik testleri gibi birçok psikolojik test bulunmaktadır. Testlerin kullanım amacının dışarısına çıkmamak için testlerin her zaman bir uzman tarafından yapılması gerekmektedir.
Kişilik bozuklukları ile alakalı sıkça kullanılan projektif (yansıtmalı) testler, cevaplarda çeşitlilik yaratacak kadar birden çok anlam taşıyan, standart bir uyaran kümesinin kişilere gösterildiği bir psikolojik değerlendirme aracıdır. Projektif (yansıtmalı) kişilik testleri;
- Tematik Algı Testi (TAT)
- Rosrchach Mürekkep Lekesi Testi
Zeka testleri, kişinin zihinsel yeteneğini değerlendirmenin bir yoludur. Zeka testi, kişinin mevcut zeka işlevinin detaylı bir örneğinin, o kişinin okulda nasıl bir performans göstereceğini tahmin edebileceği varsayımına dayanır ve bireysel olarak uygulanır. Zeka testleri periyodik olarak revize edilir ve kişilik envanterlerinde olduğu gibi standardize edilir. Okul performansını tahmin etmesinin yanında zeka testleri farklı amaçlar için de kullanılır.
- Öğrenme bozuklukları tanısında
- Zeka gelişim bozukluğu tanısında
- Demans gibi hastalıkların yeti kontrolünde
Zeka testleri; dil yeteneği, soyut düşünme, sözel olmayan akıl yürütme, görsel yetenek, konsantrasyon gibi zekayı oluşturan işlevleri ölçer. En yaygın kullanılan testler:
- Weschler Yetişkin Zeka Ölçeği
- Weschler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği
- Weschler Okul Öncesi ve İlkokul Zeka Ölçeği
- Stanford Binet
En Yeni Psikolojik Testler
Son zamanlarda ülkemizde gittikçe dikkate alınan psikoloji alanı her geçen gün farklı bilimlerden etkilenerek güncel yaklaşımlar geliştirmektedir. Geliştirilmiş en yeni psikolojik testler sürekli olarak gelişime ve değişime maruz kalmaktadır. Çünkü toplum gelişen ve değişen bir yapıya sahiptir. Yakın zamanda geliştirilmiş en yeni psikolojik testlerden birisi AGTE (Ankara Gelişim Tarama Envanteri) ‘dir. Bu test ile birlikte 0-6 yaş aralığında bulunan çocukların gelişimi incelenmektedir. Dil bilişsel gelişim, motor gelişimi, psikososyal gelişim, öz bakım becerileri ölçeklendirilmektedir. Uzun ve profesyonel bir test olması dolayısı ile psikolog tarafından gerçekleştirilmektedir.
